Synagogen in Nederland
Er zijn in ons land nog ongeveer 150 synagogen, waarvan een aantal nog in gebruik is voor de Joodse eredienst. Ook zijn er synagogen die een andere bestemming hebben gekregen, omdat er geen tien Joodse mannen bij elkaar te krijgen zijn om een dienst te mogen houden. Zo’n groep van tien volwassen mannen noemt men een minjan.
Nu kijken we naar enkele bekende synagogen in ons land, die je ook kunt bezoeken. De jongens en mannen moeten dan wel een keppeltje, een pet of iets anders op hun hoofd zetten.
Amsterdam
In het centrum van Amsterdam staat een grote synagoge (‘grote sjoel’) vlak bij het Jonas Daniël Meijerplein. Het is de Portugees-Israëlitische Synagoge (Esnoga). Het hoofdgebouw is bijna vierkant: zo’n 16 bij 17 meter, gebouwd in de strakke classicistische stijl. Deze prachtige synagoge is ontworpen door Elias Bouman. De bouw startte in 1671. Ruim vier jaar later, in 1675, werd het gebouw feestelijk ingewijd. Toen het gebouwd werd, was het de grootste synagoge ter wereld!
Boven de ingang staat wel: 1672, want er werd verwacht dat het gebouw in dat jaar klaar zou zijn. Maar het 'Rampjaar' gooide roet in het eten, zodat de bouw meer dan twee jaar heeft stilgelegen!
De synagoge is, wonder boven wonder, de Tweede Wereldoorlog ongeschonden doorgekomen. Vier dagen na de bevrijding was de plechtige heropening. Ook nu nog worden er Joodse diensten in gehouden. In de bijgebouwen vinden we het seminarium 'Ets Haim' (= Boom des Levens). Dat is een opleiding voor rabbijnen. Het heeft ook een rijke bibliotheek, met wel 30.000 gedrukte werken van 1484 tot nu en ook 500 handschriften (van 1282 tot de 20ste eeuw), dus met handgeschreven boeken. Na lange tijd was de restauratie in december 2011 gereed. Koningin Beatrix was aanwezig bij de feestelijke opening.
Elburg
De Sjoel Elburg (gebouwd in 1855) is in 2012 uitgebreid en verbouwd en in juni 2012 weer in gebruik genomen. Prinses Maxima verrichtte de heropening.
Het is nu een museum over het Joodse leven. Alle Joodse gebruiken, feesten en gewoonten komen aan de orde. Er is ook een Joodse begraafplaats in Elburg.
Winterswijk
In Winterswijk staat ook een hele mooie, kleine Joodse synagoge. In 1889 is het gebouw ingewijd. Er is ook een ritueel bad, een school en een vergaderruimte.
De Joodse gemeenschap is te klein om er elke zaterdag een dienst te houden. Wel worden er op hoge feestdagen een paar keer per jaar nog diensten gehouden. Naast de synagoge ligt een Joodse begraafplaats. Dat is opmerkelijk: die wordt door Joden als 'onrein' beschouwd en in het algemeen buiten het dorp aangelegd...
Enschede
Een hele mooie synagoge. Sommigen vinden dat gebouw wel de mooiste synagoge van Nederland. Het gebouw naar een ontwerp van Karel de Bazel, is gebouwd in 1927–1928 in opdracht van de Nederlands-Israëlitische Gemeente van Enschede.
De gang en het voorportaal hebben een wit marmeren vloer. Er zijn ook prachtige glas-in-lood ramen te bewonderen met een roosvenster, een rond raam. Er is een school, een huis voor de schoolmeester, een huis voor de rabbijn en een studieruimte. En een bibliotheek met veel informatie over het jodendom, de lotgevallen van de Joden in de Tweede Wereldoorlog en over de Joodse cultuur.
Er worden in de synagoge regelmatig concerten gegeven. Ook voor kinderen is er veel informatie te vinden. Er worden rondleidingen gegeven en speurtochten gehouden, ook voor schoolklassen.