Sjoelchan Aroech - Wetsvoorschriften
In het vorige stukje heb je kunnen lezen hoe de Joden een heel groot boekwerk hebben samengesteld: de Talmoed. Dat is een verzameling van verhalen, regels, wetten, leefgewoonten met daarbij allerlei discussies tussen Joodse geleerden. Want: de ene rabbijn zei dit, een ander vond weer wat anders. Veel van die gesprekken werden ook opgeschreven. Er werden vragen gesteld, zoals: wat is de juiste tijd voor het ochtendgebed? Moet je dan een talliet (gebedsmantel) dragen? En de gebedsriemen: moet je die vóór of na de talliet aandoen? En hóe moet je dat dan doen? Mag je op de sabbat door een niet-Jood worden geholpen? Veel dingen wilde men tot in de puntjes onderzoeken. Tot in het extreme soms: een vrouw mag in de spiegel kijken. Want vrouwen zijn nu eenmaal ijdel. Maar een man…??!
Geboden en verboden
Uiteindelijk heeft men gevonden dat je uit de Thora (Wet) 613 wetten kunt afleiden: 248 géboden – evenveel botjes als een mens in het lichaam heeft. En 365 vérboden - evenveel als er dagen in een jaar zijn. Voor het gewone volk was dat natuurlijk allemaal heel verwarrend. Je kon er soms geen touw aan vastknopen. Maar daar is iets op gevonden.
In de 16e eeuw leefde een rabbijn, Joseph Karo, die een boekwerk heeft samengesteld waarin de gewone Joden heel veel informatie konden vinden. Dus meer: rechttoe rechtaan. Zo van: op de sabbat mag je dít wel en dát niet. Duidelijk! Net zoals wij de verkeersregels hebben: bij rood stoppen, bij groen doorrijden.
De naam van dit geschrift is: Sjoelchan Aroech. In onze taal is dat: ‘Gedekte tafel’. Als het eten op tafel staat is het toch niet de bedoeling dat je eerst gaat onderzoeken hoe dat allemaal is klaargemaakt. Nee, je wilt er meteen van genieten. Daarom is zo’n eenvoudig boek geschikt om de regels voor de Joodse godsdienst gemakkelijker op te kunnen zoeken.
► Synagoge in Safed
Rabbi Karo is later verhuisd naar Safed, in het noorden van Israël, waar hij ook is begraven. Die stad is bekend om zijn kleur ‘blauw’. Die zie je veel terugkomen in de synagogen (zoals op de foto), maar ook op gebouwen in de stad.
Een probleem was dat rabbi Karo uit Spanje afkomstig was. En de gebruiken die daar waren kwamen niet overeen met wat ze in andere landen gewend waren. Dus - en daar gaan we weer - is er door Joden in Midden-Europa ook van alles aan toegevoegd. Je raadt het al: het boek werd steeds dikker, omdat er door rabbijnen veel regels werden bijgezet. En zo ontstond er weer een enorme verzameling van duizenden grote bladzijden, in kleine letter. Niet om door te komen!
Samenvatting
Totdat het een Hongaarse rabbijn in 1864 te gortig werd. Hij kwam met een soort samenvatting, die je gemakkelijker kon hanteren. Dat was een verkorte versie, die men de Kitsoer noemt. Veel Joden hebben dit boek aangeschaft. En nog kun je het kopen! Ze gebruikten het als een eenvoudig handboek voor het dagelijkse leven. Wat wil je weten? Iets over het gebed, over de synagoge, het huwelijk, echtscheiding, rechtspraak. En wat orthodoxe Joden ook erg interesseert: de wetten over voeding en het bereiden van het eten. Dit gedeelte heet het Kasjroet (de spijswetten). Daarover vertellen we in het volgende stukje.