Wonen: kibboets en mosjav

   Kibboets   

Als je in een kibboets wilt wonen, moet je naar Israël verhuizen, want alleen daar zijn er kibboetsen. Maar wat is een kibboets eigenlijk en waarom staan ze juist in Israël? We willen iets vertellen over het leven in een kibboets, zonder dat je ervoor naar Israël hoeft.

Al in de 19e eeuw zijn er overal ter wereld Joden die graag in een Joods land willen wonen. Een groep Joodse mensen, de Zionisten, bedenkt plannen om het land van Israël steeds meer Joods te maken. Ze kopen in 1904 grond in Palestina. Zo heette Israël toen nog. Daar komt vier jaar later een school met opleidingen voor Joden uit Oost-Europa. Op die school probeert men andere manieren van leven uit.

De Oost-Europese immigranten zijn teleurgesteld in de regering en de politiek en bedenken daarom een manier van leven waarbij iedereen gelijk is. Ze denken: als iedereen gelijk is en je alles samen deelt, zal er vrede en gerechtigheid ontstaan. Deze gedachte gaan ze verder ontwikkelen en zo ontstaat er langzamerhand het idee om gemeenschappen te stichten, waarbij de bewoners samen wonen en werken en het geld dat ze verdienen eerlijk onder elkaar verdelen. In 1910 is het zover: de eerste kibboets wordt opgericht: Degania, dicht bij het Meer van Tiberias. De bekende Israëlische generaal Moshe Dayan is hier geboren.

Een kibboets is een soort dorp en bedrijf tegelijk. Het ligt vaak midden in de natuur. Er staan huizen en ook altijd een groot gemeenschappelijk gebouw waarin geleefd wordt. Daaromheen zijn landerijen of een wijngaard. Daar werken de mensen die in de kibboets leven. Een kibboets heeft een gemeenschappelijke ruimte waarin samen gegeten wordt. Er is ook een grote keuken waar voor de hele gemeenschap gekookt kan worden. De bewoners leven en werken dus bij en met elkaar.

   Leven in de kibboets    

De bewoners die in de eerste kibboets wonen, leven daar eigenlijk dag en nacht. Ook hun werk doen ze op de kibboets. Dat wordt onderling verdeeld.

De dieren worden verzorgd en de huizen en gebouwen worden onderhouden door de bewoners zelf. Ze werken op het land en zorgen voor inkomsten. Het bijzondere van een kibboets is, dat de inkomsten samen gedeeld worden. Iedereen is gelijk en de inwoners samen. Je bent nooit alleen. De bewoners staan altijd voor elkaar klaar. ’s Avonds gebruiken de leden van de kibboets samen een maaltijd die een paar inwoners gekookt hebben. Ook de avond brengen ze vaak gezamenlijk door.

► Vroeger was het in een kibboets vaak keihard werken. Foto uit 1941

Later verandert dat. Na 1990 gaan de bewoners van de kibboets steeds meer op zichzelf wonen en delen niet meer alles met elkaar, zoals in het begin. De kibboetsen zijn steeds meer op kleine dorpen en echte bedrijven gaan lijken, maar nog steeds zorgen de mensen voor elkaar, wanneer dat nodig is.

Toen de kibboetsen nog maar net bestonden, waren de meeste inwoners Joods. Later kwamen er steeds meer niet-Joodse inwoners bij. Ook buitenlanders die een poosje in Israël wilden wonen en werken gingen vaak als vrijwilliger in een kibboets werken. De bewoners van een kibboets heten kibboetsniks. Vroeger woonden er ook kinderen in een kibboets, maar nu niet meer.

   Mosjav    

Hoi, ik ben Calev, 12 jaar oud. Ik ga je iets vertellen over de plek waar ik woon. Ik woon namelijk in een mosjav in het land Israël. Die naam betekent letterlijk: dorp of stoel. Het is dus een soort dorp waar wel 60-100 families bij elkaar wonen. Eigenlijk lijkt een mosjav wel wat op een kibboets, maar het verschil is dat bij een mosjav iedereen gewoon zijn eigen huis (vaak een boerderij), een stuk eigen land en zijn eigen dieren heeft. Maar we delen wel onze landbouwmachines en een stuk van ons land. Eigenlijk moet je het zo zien: iedereen heeft drie delen. Deel 1: huis en dieren, deel 2: een stuk land dat van jou alleen is (van mijn vader dus) en deel 3: dat is van iedereen. Met elkaar zorg je voor het stuk land en de opbrengsten worden onder elkaar verdeeld.

Weet je wat ik nu zo fijn vind aan de mosjav? Als mijn vader ziek zou worden, zodat hij niet meer kan werken, dan helpen de vaders van mijn vriendjes gewoon mee om toch het koren van het veld te halen of om de akker te ploegen. Ik zou dan ook nooit ergens anders willen wonen. Hier helpen we elkaar echt en dat zorgt voor een hechte band!

   Geschiedenis    

Nu iets over de geschiedenis van de mosjav. In het jaar 1921 ontstond de eerste mosjav in de buurt van Nazareth. Dit gebeurde tijdens het zogeheten Britse Mandaat. Dus in de tijd, dat de Turken uit Palestina verdreven waren en de Engelsen voor het land zorgden. In die tijd kwamen ook veel immigranten naar Israël. Deze gingen in mosjavs wonen.

► Ramot Naftali - een mosjav in het noorden van Israël

Mosjavs waren eigenlijk stukken land die door de overheid apart waren gezet. Immigranten konden zo’n stuk land huren voor een klein bedrag, voor 49 jaar. Zoals gezegd, had je in een mosjav een deel voor jezelf en een deel samen met de anderen.

Die maatregel nam de overheid niet voor niks! Hierdoor hechtten de mensen zich aan het land én aan elkaar. Aan het einde van die 49 jaar mochten zij hun huur verlengen. Vaak deden mensen dit voor de rest van hun leven en nam hun zoon het weer over. In totaal zijn er nog een paar honderd mosjavs in Israël.

Nu nog even over de inkomsten, want je snapt ook wel dat wij kleren en eten nodig hebben. Een deel van de grond is van iedereen. De gewassen die hierop verbouwd worden (zoals tarwe en graan) worden verkocht. Dit geld wordt verdeeld en samen met de gewassen die we op onze eigen akker (deel 2) verbouwen, kunnen wij genoeg kopen. Jammer genoeg is er bij ons wel een verschil tussen rijk en arm. Maar daar ben je voor met elkaar. We helpen elkaar er gewoon doorheen!