Taal in Israël
Israël: het land waar ze spreken zoals in de Bijbel. Of toch niet? Het Hebreeuws uit het Oude Testament is al flink veranderd en er zijn ook heel wat andere talen bijgekomen. Lees snel verder hoe het tegenwoordig zit met de taal in Israël.
In het land zijn twee officiële talen: Hebreeuws en Arabisch. Toch hoor je als je een keer op vakantie gaat naar dit land nog veel meer talen. Dat komt omdat er Joodse families zijn die een tijd lang in een ander land hebben gewoond. Die taal nemen ze dan weer mee naar Israël. Hoe zit dat nu eigenlijk met het Hebreeuws uit het Oude Testament?
Hebreeuws
Dat oude Hebreeuws bestaat nog wel, maar… je hoort het niemand meer spreken. In de tijd van het Nieuwe Testament was die taal bij de meeste mensen niet meer bekend. Alleen in de synagoge werd deze nog gebruikt. Later spraken de Joden namelijk de lokale taal van de streek waar ze woonden, bijvoorbeeld Midden-Europa of Spanje. Alleen tijdens het gebed werd het oude Hebreeuws nog gesproken.
Vanaf de 19e eeuw werden de Joden weer nieuwsgierig naar hun afkomst en wilden ze ook weer Hebreeuws gaan spreken en schrijven. Het oude Hebreeuws vonden ze helemaal niet makkelijk en een beetje ouderwets. Daarom heeft een man die Eliëzer Ben-Yehuda (1858-1922) heette, het Hebreeuws wat moderner en makkelijker gemaakt. Dat ging niet zomaar: hij kreeg ervan langs van strenge Joden, die vonden dat het Hebreeuws alleen maar voor de studie van de Thora gebruikt mocht worden. Ook bedacht deze man nieuwe woorden in het Hebreeuws, zoals vliegtuig, taxi enz. Het heet dan nu ook Modern-Hebreeuws of Ivriet.
Nadat Israël onafhankelijk is geworden, in 1948, werd besloten dat het Ivriet (het woord voor 'Hebreeuws' in het... Hebreeuws) de nieuwe taal moest worden.
Schrijven
Het oude Hebreeuws is lastig te lezen. De woorden bevatten namelijk geen klinkers (zoals a, e, i of o). Uit de tekst rondom het woord (de context) moet je dus kunnen raden om welk woord het gaat. Vergelijk dit eens met onze taal: betekent ‘stl’ nu stal, stel, stil, of misschien: stoel? Ook wordt het Hebreeuws niet van links naar rechts, maar van rechts naar links geschreven. Ze moeten dus ook in die richting lezen! Kun jij lezen wat hieronder bijvoorbeeld staat?
!naadeg deog teh tbeh eJ
Nogal wat Israëli's komen uit andere landen; ze hebben soms onder primitieve omstandigheden geleefd. Het Ivriet moest dus niet zo moeilijk zijn als het Hebreeuws. Dus zijn er wat aanpassingen gemaakt. Maar het onderwijs in het land is best goed; daar zal ook tijd besteed worden aan de nieuwe taal!
Er zijn nog meer talen die in Israël gesproken worden. Het Arabisch wordt naast het Ivriet het meest gebruikt.
Arabisch
In 1948 woonden er ook veel Arabieren in het land. Daarom werd er nog een tweede officiële taal ingevoerd: het Arabisch. Deze taal lijkt wel wat op het Hebreeuws. Ze lezen en schrijven bijvoorbeeld ook van rechts naar links. Ook de woorden lijken soms op elkaar. Bijvoorbeeld, het Joodse woord voor 'vrede' is: sjalom, maar in het Arabisch: salam. En: ben ('zoon') is in het Arabisch: bin. Het woord 'koning' is in het Hebreeuws: melech; de Arabieren zeggen: malik. De woorden voor 'heuvel' lijken ook sterk op elkaar: tel in het Hebreeuws, en tell in het Arabisch.
Toch is het lastig voor de Joden om goed Arabisch te spreken. Ze kunnen het natuurlijk wel leren, maar op straat wordt meestal Hebreeuws gesproken. De Arabieren kunnen gelukkig wel behoorlijk goed Hebreeuws, waardoor ze toch met elkaar kunnen praten.
► Verkeersborden in Israël
Wist je trouwens dat teksten in openbare ruimtes in Israël in drie talen geschreven zijn? In Hebreeuwse, Arabische en Latijnse tekens (dus de letters zoals wij die kennen - meestal is dat in het Engels).
Andere talen
Als je nu op vakantie wilt naar Israël, is het heel lastig om het Hebreeuws of het Arabisch te leren in zo’n korte tijd. Gelukkig spreken ze ook heel goed Engels in Israël en zo kun je makkelijk met de mensen praten. Ook Frans, Spaans, Russisch en Jiddisch worden nog regelmatig gesproken in Israël. Deze talen hebben de Joden uit andere landen meegenomen.
Het Jiddisch is een heel bijzondere taal. Die is in de Middeleeuwen ontstaan in Midden-Europa en het is een ‘mix’ van Hebreeuws, Duits en een aantal Slavische talen.
Niet al deze talen gebruiken het bij ons bekende alfabet. Het Hebreeuws, het Arabisch en het Jiddisch bijvoorbeeld, gebruiken hele andere tekens. Je weet vast nog wel meer talen met andere tekens…
Joodse woorden in onze taal...
Wist je dat er in het Nederlands woorden gebruikt worden die eigenlijk uit het Hebreeuws (of Jiddisch) komen? Als iemand je spullen wil afpakken, dan zeg je soms: "Niet jatten!" Dat komt van het woord yad, dat 'hand' (of arm) betekent. Een dief moet soms naar de 'bajes'. Dat is een woord, afkomstig van het Hebreeuwse bajiet, dat gewoon 'huis' betekent.
Jongelui maken wel eens 'gein'. Dat vinden ze 'tof'. Of heb je daar het 'lef' niet voor? Dit zijn ook woorden die uiteindelijk uit het Hebreeuws komen. Want chen betekent zoiets als: 'leuk' of 'plezier'. Tov betekent: 'goed' en lev = 'hart'.
En wist je...
- dat het woord 'gabber' ook uit het Hebreeuws komt? Dat is eigenlijk chavver ('kameraad').
- dat 'schorremorrie' niets anders betekent dan: 'ossen en ezels'? In de Bijbel kun je ze bijvoorbeeld vinden in het tiende gebod (Ex. 20:17).