Kamp Westerbork
Kamp Westerbork is vooral bekend door de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog. Het kamp stamt uit 1939. Tot de afbraak in 1971 is het kamp steeds in gebruik geweest.
Geschiedenis
In de jaren vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog krijgen de Joden het in Duitsland, tijdens de regering van Adolf Hitler, steeds moeilijker. Velen proberen naar Nederland te vluchten. Onze regering zit met het probleem: wat moeten ze met de grote toestroom van Joden? Waar moeten ze worden opgevangen? Er wordt een vluchtelingenkamp opgericht bij het dorp Westerbork, in het midden van de provincie Drenthe. Arbeiders bouwen daar de eerste barakken. Dat is voor hen werkverschaffing. Er worden mooie beloften over voorzieningen gedaan aan de Joden. Het moet een compleet nieuw dorp op de heide worden. In oktober 1939 komen de eerste bewoners. Bij het uitbreken van de oorlog wonen er 749 Joden. Veel beloften zijn niet nagekomen.
Het ministerie van Justitie wordt de baas in het kamp en de Joden worden van de buitenwereld afgesloten. Ze mogen het kamp niet meer uit.
Doorgangskamp
In februari 1942 nemen de nazi’s de leiding van het kamp over. De Duitsers hebben besloten tot systematische uitroeiing van de Joden. Daarom wordt Westerbork een doorgangskamp (Durchgangslager) op weg naar Duitsland. De Joden worden in Amsterdam bij de ‘Hollandsche Schouwburg’ bijeen gebracht en met de trein naar Kamp Westerbork vervoerd. De trein rijdt tot station Hooghalen. De Joden moeten dan de laatste vijf kilometer lopen. Later legt men een spoorlijn aan tot aan het kamp.
Transporten
Bijna iedere dinsdag vertrekt er een trein naar de concentratiekampen in Duitsland. Vanuit Berlijn worden de bevelen gegeven, en wordt beslist hoeveel mensen mee moeten met zo’n transport. De kampstaf laat Duitse Joden, die ook gevangenen zijn, die bevelen uitvoeren! Op 15 juli 1942 vertrekt de eerste trein. Vaak zijn het goederenwagons, waar de mensen in worden gepropt. Een enkele keer is het een passagierstrein. Met zo’n transport gaan er 1.000 tot wel meer dan 3.000 mensen mee, vaders, moeders en kinderen.
► Auschwitz - op weg naar de gaskamers...
Iedereen is bang: wie zal er volgende week dinsdag mee moeten? In totaal zijn er 107.000 mensen weggevoerd. Er zijn ongeveer 100 transporten geweest. De bekende Anne Frank is met één van de laatste transporten naar Auschwitz vervoerd. Sommige bewoners zijn nog maar enkele uren in het kamp, of ze moeten al weer op transport. Anderen wonen er enkele jaren. Er zijn slechts 5.000 mensen levend terug gekomen! De anderen zijn gestorven van honger, uitputting, door ziektes of zijn vergast in de concentratiekampen. Ongeveer 200 mensen zijn ontsnapt uit Westerbork.
Na de bevrijding
Nadat de Duitse soldaten zijn gevlucht, wordt de volgende dag, op 12 april 1945, het kamp door de Canadezen bevrijd. Ze treffen circa 850 gevangenen aan. Zij rennen de bevrijders tegemoet. De Canadezen delen sigaretten en chocolade uit. De bewoners moeten nog een poosje in het kamp blijven, want het gevaar is nog niet overal geweken.
Als de Joodse kampbewoners weg zijn, worden de NSB’ers en de andere landverraders in het kamp opgesloten, totdat hun berechting zal plaatsvinden. Dat zal enkele jaren, tot 1949, op zich laten wachten. Nog even is het een militair kamp. Als de soldaten van het Koninklijk Nederlands Indisch leger (KNIL-militairen) van Zuid-Molukse afkomst naar Nederland komen, kunnen ze met hun gezinnen in het kamp wonen. Dan wordt de naam van het kamp: ‘Schattenberg’. De eerste Molukkers arriveren op 22 maart 1951. Zij waren de vorige dag in Rotterdam aangekomen met schepen vanuit het voormalig Nederlands-Indië. In 1970 vertrekken de laatste Molukkers. Het kamp wordt dan bijna helemaal afgebroken. Op het terrein worden grote radiotelescopen – het zijn er intussen 14 – geplaatst voor het onderzoek van de ruimte. In 1999 zijn ze gemoderniseerd.
► Westerbork - Herinneringscentrum beeld: Wikimedia
In 1983 wordt er een herinneringscentrum geopend, waar de geschiedenis van Durchgangslager Westerbork wordt verteld. Er is een museum, waar diverse voorwerpen worden tentoongesteld en films zijn te zien en ook nog gevels en muren van de echte barakken. Het voormalige kampterrein is nu een groene vlakte. De belangrijkste gebouwen zijn gemarkeerd door heuveltjes. Driehoekige stenen geven de plaatsen aan, waar eens barakken en spoorrails waren.
Midden op het terrein is een monument geplaatst, ter nagedachtenis aan de vele duizenden Joden en zigeuners, die vanuit Kamp Westerbork naar de vernietigingskampen werden gedeporteerd. Opdat wij niet vergeten!